పార్ట్-2: తెలంగాణ సామాజిక మరియు సాంస్కృతిక చరిత్ర | Social and Cultural History of Telangana Part-2

పార్ట్-2: తెలంగాణ సామాజిక మరియు సాంస్కృతిక చరిత్ర | Social and Cultural History of Telangana Part-2

వాకాటకుల రాజవంశం-Vakataka dynasty

Social and Cultural History of Telangana Part-2: వాకాటక రాజవంశం సా.శ. 3వ శతాబ్దం మధ్యలో దక్కనులో ఉద్భవించిన పురాతన రాజవంశం. వారి రాజ్యం ఉత్తరాన మాల్వా, గుజరాత్‌ల దక్షిణపు అంచుల నుండి దక్షిణాన తుంగభద్ర నది వరకు, పశ్చిమాన అరేబియా సముద్రం నుండి తూర్పున ఛత్తీస్‌గఢ్ అంచుల వరకు విస్తరించి ఉందని భావిస్తున్నారు. వారు డెక్కన్‌లోని శాతవాహనుల వారసుల్లో అత్యంత ముఖ్యమైన వారు. ఉత్తర భారతదేశంలోని గుప్తులకు సమకాలికులు. వాకాటక వంశీకులు బ్రాహ్మణులు.

మూలాలు

• శాతవాహన సామ్రాజ్యం పతనమైన తరువాత మహారాష్ట్రలోని నాసిక్ సమీపంలో అభిరులు, తూర్పు బీహార్ ప్రాంతంలో వాకాటకులు స్వతంత్రం ప్రకటించుకున్నారు
• వీరు ఉత్తరాన గుప్త, నాగ వంశాలతో, తూర్పు దక్కన్ విష్ణుకుండిలతో, పశ్చిమ దక్కన్ కదంబులతో వైవాహిక సంబంధాలు ఏర్పరుచుకున్నారు
• తొలి వాకాటకుల శాసనం ప్రకారం వీరి రాజధాని — పురికాపట్టణం, చనక . తరువాత వార్ధా సమీపంలోని ప్రవరపురం(ఫౌనాడ్) రాజధానైనది.
• వీరి పరిపాలన కాలం క్రీ.శ.250-550
• వాకాటకుల శాసనాలు సంస్కృత భాషలో, బ్రహ్మలిపిలో ఉన్నాయి.
• మంథాల్ తామ్రశాసనలు వేయించింది — రెండవ రుద్రసేనుడు
• రెండవ ప్రవరసేనుడి శాసనాలు — ఇండోర్, యానాత్మల్, మసోడ్, మంథాల్ . 19 మంది బ్రాహ్మణులకు భూదానం చేస్తూ మాసోద్ శాసనాలు వేయించాడు.
• రెండవ పృథ్విసేనుడి శాసనాలు — మంథాల్, మహర్జారీ
• ప్రభావతిగుప్త, రెండవ ప్రవరసేనుడు కాలంలో వేయించిన శాసనం మీరేగామ్ 1912 లో పూనా దగ్గర దొరికింది.
• సుదర్శన సరోవరాన్ని నిర్మించినది — దేవసేనుడి అధికారి ఆర్య స్వామిల్లదేవుడు. బీదర్ శాసనాలు వేయించింది — దేవసేనుడు (ఒక గ్రామాన్ని దానం చేస్తూ వేయించింది)
• గుప్తుల కాలంలో భారతదేశాన్ని సందర్శించిన చైనా యాత్రికుడు — షాహియాన్ (క్రీ. శ . 400-411)
• వింధ్యకులు అనే రాజ్య వంశాన్ని స్థాపించినది — విందాశక్తి
• వాకాటక రాజ్య పతనం గూర్చి తెలియజేసేది — దశకుమార చరిత్రలోని విసూత్ర చరిత్ర
• రెండవ ప్రవరసేనుడు రచించిన కావ్యం — సేతుబంధం
• అజంతా వద్ద గల 16, 17 గుహల్లోని బుద్దిని, బోధిసత్యాల చిత్రాలు తొలిపించినది — వాకాటక రాజులు, వారి సామంతులు.

మొదటి వింద్యాశక్తి (క్రీ.శ . 250-270)

• ఇతను వాకాటకా వంశ స్థాపకుడు
• ఇతను ఎటువంటి బిరుదులూ ధరించలేదు

మొదటి ప్రవరసేనుడు (క్రీ.శ. 270-330)

• ఇతను నిజమైన వాకాటక సామ్రాజ్య స్థాపకుడు
• శిశుకుడు పరిపాలించే పురికా రాజ్యాన్ని ఆక్రమించాడు.
• ఇతను వైదిక మతాన్ని ఆచరించాడు
• నాలుగు అశ్వమేగ యాగాలు చేసాడు
• తనకు తాను హారీతి పుత్రునిగా చెప్పుకున్నాడు

ప్రవరపుర-నందివర్ధన శాఖ

ఈ శాఖ ప్రస్తుత నాగ్‌పూర్ జిల్లాలోని ప్రవరపుర (ప్రస్తుత వార్ధా, మహారాష్ట్రలో), మన్సార్ మరియు నందివర్ధన్‌లను పరిపాలించింది.

రుద్రసేన I (పాలన: 340 – 365 CE)

• ప్రవరసేనుడు I మనవడు.
• వాకాటక రాజ్యంలో నందివర్ధన శాఖ స్థాపకుడు.
• అతను శివుని ఉగ్ర రూపమైన మహాభైరవుని ఆరాధించేవాడు.

పృథ్వీసేన I (c. 365 – 390 CE)

• వాకాటక శాసనాలలో, అతని సత్యం, కరుణ మరియు వినయం వంటి పోల్చదగిన లక్షణాల కారణంగా అతన్ని ఇతిహాస వీరుడు యుధిష్ఠిరునితో పోల్చారు .
• అతని పాలనలో పద్మపుర ఒక ముఖ్యమైన పరిపాలనా కేంద్రం.
• చంద్రగుప్తుడితో రాజకీయ పొత్తు అతని పాలనలో ఒక ముఖ్యమైన లక్షణం మరియు వారు కలిసి మాల్వా మరియు కతియావర్‌లోని శాకా సత్రపులను ఓడించారు.
• రుద్రసేన Ⅱ (పృథ్వీసేన కుమారుడు) మరియు ప్రభావతిగుప్త (చంద్రగుప్తుని కుమార్తె Ⅱ) మధ్య వివాహ బంధం ద్వారా గుప్తులు మరియు వాకటకులు వారి బంధాన్ని బలపరిచారు .
• తండ్రిలాగే శైవమతాన్ని అనుసరించాడు.

రుద్రసేన II (పాలన: 390 – 395 CE)

• పృథ్వీసేన I కుమారుడు.
• రెండవ చంద్రగుప్తుని కుమార్తె ప్రభావతిగుప్తను వివాహం చేసుకున్నాడు.
• అతను తన ముగ్గురు కుమారులు – దివాకరసేనుడు, దామోదరసేన మరియు ప్రవరసేనులను విడిచిపెట్టి కేవలం ఐదు సంవత్సరాలు మాత్రమే పాలించాడు. అతని భార్య ప్రభావతిగుప్త 410 CE వరకు రాజప్రతినిధిగా పరిపాలించింది. ప్రభావతిగుప్తా యొక్క మారేగావ్ ఫలకాల ముద్ర ఆమెను ‘ఇద్దరు రాజుల తల్లి’గా వర్ణించింది, ఎందుకంటే ఆమె పెద్ద కుమారుడు దివాకరసేనుడు సింహాసనాన్ని అధిరోహించేంత కాలం జీవించలేదు కానీ ఆమె చిన్న కుమారులు ఇద్దరూ పాలించారు.

ప్రవరసేన II (పాలన: 395 – 440 CE)

• దామోదరసేన అని పేరు పెట్టారు.
• రుద్రసేన II రెండవ కుమారుడు.
• అతని అన్న దివాకరసేనుడు మరణించిన తరువాత రాజు అయ్యాడు.
• విదర్భలోని వివిధ ప్రాంతాల్లో అతని డజను రాగి ఫలకాలు కనుగొనబడ్డాయి. అత్యధిక  సంఖ్యలో వాకాటక శాసనాలు అతని పాలనకు చెందినవి .
• ప్రవరపుర ( ప్రస్తుత వార్ధా జిల్లాలోని పౌనార్) లో కొత్త రాజధానిని స్థాపించారు .
• అతను సమకాలీన కదంబస్ (మైసూర్ సమీపంలో) తో వైవాహిక సంబంధాన్ని ఏర్పరచుకున్నాడు .
• రాముని కీర్తిస్తూ సేతుబంధ/రావణవాహ అనే ప్రాకృత (మహారాష్ట్రి ప్రాకృత) కావ్యాన్ని రచించారు . ఇది రాముడి లంక ప్రయాణం మరియు రావణుడిపై అతని విజయం గురించి.
• అతను శివ భక్తుడు .

నరేంద్రసేన (c. 440 – 460 CE)

• అతను కదంబ రాజవంశానికి చెందిన కాకుత్సవర్మన్ కుమార్తె అజిహత భట్టారికను వివాహం చేసుకున్నాడు .
• అతను నలస్ నుండి తీవ్ర వ్యతిరేకతను ఎదుర్కోవలసి వచ్చింది .

పృథ్వీసేన Ⅱ (c. 460 – 480 CE)

• వాకాటక రాజవంశం యొక్క నందివర్ధన శాఖ యొక్క చివరిగా తెలిసిన పాలకుడు .
• అతని శాసనాలు అతను రెండుసార్లు వాకాటకాస్ యొక్క మునిగిపోయిన అదృష్టాన్ని రక్షించినట్లు సూచిస్తున్నాయి.
• అతను మూడుసార్లు వత్సగుల్మ రేఖకు చెందిన హరిసేన దండయాత్రను, నల వంశానికి చెందిన భవదోత్తవర్మన్ దండయాత్రను ఎదుర్కోవలసి వచ్చింది  . అతను దక్షిణ గుజరాత్‌లోని త్రైకూటక రాజు, దహ్రసేనుడితో కూడా పోరాడవలసి వచ్చినట్లు కనిపిస్తుంది.
• అతని మరణానంతరం, వాకాటకుల వత్సగుల్మా శాఖకు చెందిన హరిసేన అతని వారసులను జయించి, నందివర్ధన శాఖను తన శాఖతో ఏకం చేసిందని భావించబడుతుంది .

వత్సగుల్మా శాఖ

ఈ శాఖ సహ్యాద్రి శ్రేణి మరియు గోదావరి నది మధ్య ఉన్న భూభాగాన్ని దాని రాజధాని వత్సగుల్మా (ప్రస్తుత వాషిం , మహారాష్ట్ర) వద్ద పాలించింది.  దీని స్థాపకుడు ప్రవరసేనుని Ⅰ కుమారుడు సర్వసేనుడు.

సర్వసేన (పాలన: 330 – 355 CE)

• ప్రవరసేనుడు I కుమారుడు.
• ప్రఖ్యాత ప్రాకృత కవి, హరివిజయ రచయిత . ఆయన పద్యాలు కొన్ని గాథాసత్తశాయిలో పొందుపరిచారు.
• అతను “ధర్మ-మహారాజు” అనే బిరుదును స్వీకరించాడు .

వింద్యశక్తి Ⅱ/వింధ్యసేన (c. 355 – 400 CE)

• అతని రాజ్యంలో మరఠ్వాడా ప్రాంతం (విదర్భ యొక్క దక్షిణ భాగం), హైదరాబాద్ ఉత్తర భాగం మరియు కొన్ని ఇతర పరిసర ప్రాంతాలు ఉన్నాయి . దాదాపు నాలుగు దశాబ్దాల పాటు పాలించాడు.
• అతను కుంతల (ఉత్తర కర్ణాటక)ను పాలించిన బనవాసి కదంబులను ఓడించినట్లు తెలుస్తోంది.
• అతని కుమారుడు మరియు వారసుడు ప్రవరసేనుడు సుమారు పదిహేను సంవత్సరాలు పాలించాడు. ప్రవరసేన Ⅱ తరువాత దేవసేన రాజయ్యాడు, అతను ఆనందాన్ని కోరుకునే పాలకుడు, కానీ అతని రాజ్యంలో సమర్థుడైన మంత్రిని కలిగి ఉండే అదృష్టవంతుడు – హస్తిభోజుడు. అతని వారసుడు వత్సగుల్మా శాఖకు సమర్థుడు మరియు గొప్ప పాలకుడు.

హరిసేన (పాలన: 475 – 500 AD)

• సర్వసేన యొక్క ఐదవ తరం వారసుడు.
• బౌద్ధ కళ మరియు వాస్తుశిల్పాన్ని ఆదరించారు.
• అజంతాలోని అనేక బౌద్ధ గుహలు, విహారాలు మరియు చైత్యాలు అతని పాలనలో ఉరితీయబడ్డాయి. అజంతా 1983 నుండి యునెస్కో ప్రపంచ వారసత్వ ప్రదేశం.
• అజంతాలోని తరువాతి గుహలు వాకాటక రాజులు ముఖ్యంగా హరిసేన ఆధ్వర్యంలో సాధించిన కళలో ఉన్నతమైన పరిపూర్ణత మరియు అధునాతనతను చూపుతాయి.
• అతను రెండు వాకాటక శాఖలను ఏకం చేశాడు మరియు కుంతల, అవంతి, కోసల, కళింగ, కొంకణ్ మరియు ఆంధ్రాలను జయించాడు . అతని సామ్రాజ్యం ఉత్తరాన మాల్వా నుండి దక్షిణాన దక్షిణ మహారాష్ట్ర వరకు మరియు తూర్పున బంగాళాఖాతం నుండి పశ్చిమాన అరేబియా సముద్రం వరకు విస్తరించింది.
• హరిసేనను 6వ శతాబ్దపు CEకి చెందిన కవి దండిన్ “శక్తిమంతుడు, సత్యవంతుడు మరియు ఔదార్యవంతుడు, మహిమాన్వితుడు, గంభీరమైన మరియు నైతిక మరియు ఆర్థిక సంగ్రహాల యొక్క చొచ్చుకొనిపోయే విమర్శకుడు” గా వర్ణించాడు .
• థాల్నర్ రాగి పలకలు అతని పాలనకు చెందినవి మరియు అనేక అజంతా గుహలు అతని పాలనలో అమలు చేయబడ్డాయి.
• అతని ఒక శాసనంలో వరాహదేవుడు అతని మంత్రిగా పేర్కొనబడ్డాడు.
• అతని మరణం తరువాత, అతని తరువాత కొంతమంది పాలకులు ఉండవచ్చు, కానీ రాజవంశం ముగింపు గురించి పెద్దగా తెలియదు.

ఇక్ష్వాకుల రాజవంశం -Ikshvaku Dynasty

History of Ikshvaku Dynasty: శాతవాహనుల అనంతరం విజయపురి (నాగార్జునకొండ ) కేంద్రంగా ఈక్ష్వాకులు అధికారంలోకి వచ్చారు. క్రీస్తు శకం 220 నుండి 295 వరకు దాదాపు 75 సంవత్సరాలు పాలించారు. పురాణములలో ఏడుగురు ఇక్ష్వాకులు ప్రస్తావించబడినప్పటికీ శాసనాలు మాత్రం నలుగురి గురించి మాత్రమే ప్రస్తావించాయి. వీరి చరిత్రను తెలియజేసే ఆధారాలు నాగార్జున కొండ, అమరావతి, జగ్గయ్యపేట మరియు రాంరెడ్డి పల్లి వద్ద లభ్యమైన శాసనాలను బట్టి తెలుస్తున్నది. కేవలం 75 సంవత్సరాలు మాత్రమే పాలించిప్పటికీ ఆంధ్రదేశంలో సాంస్కృతికి వికాసానికి ఇక్ష్వాకులు గొప్ప పునాదిని వేసారు. వీరికాలంనాటి సాంస్కృతికి వికాసాన్ని తెలుసుకొనేముందు వీరి యుగ ప్రాముఖ్యతను, విశిష్టతను గుర్తించవలసి ఉంటుంది.

మూలాలు

• ఇక్ష్వాకుల రాజ్య స్థాపకుడు శాంతమూలుడు
• వీరియొక్క రాజధాని విజయపురి
• ఇక్ష్వాకుల రాజ  చిహ్నం సింహం
• ఎహువల శాంతమూలిడి కాలం నుంచి శాసనాలు సంస్కృతంలో వేయబడినవి
• వీరికాలం నుంచి మేనత్త కూతుళ్లను వివాహం చేసుకునే సంప్రదాయం మొదలైంది
• పురాణాల ప్రకారం ఇక్ష్వాకులలో 7 గురు పాలకులు ఉన్నారు. కాని ఇక్ష్వాకుల శాసనాల ప్రకారం 4గురు మాత్రమే ఉన్నారు
• వీరి పరిపాలన కాలం సుమారు 100 సం. లు

వశిస్థిపుత్ర శాతకర్ణి (క్రీ.శ.220-233)

• ఇతను స్వతంత్ర ఇక్ష్వాక రాజ్య స్థాపకుడు
• పూగియ, హిరణ్యక వంశీయులతో కలిసి శాతవాహన రాజు 3వ పులోమావిని తొలిగించి స్వాతంత్య్రాన్ని ప్రకటించుకున్నాడు
• ఇతనికి ‘మహారాజ’ అనే బిరుదు కలదు, ఇంకా శతసహస్త్రదానప్రదాత అనే బిరుదు పొందాడు
• ఇతను వైదిక మతాన్ని ఆచరించాడు
• ఇతను అనేకమైన శాసనాలు వేయించాడు(రెంటాల, దాచేపల్లి, కేశానాపల్లి)
• ఇతని భార్య మఠారిశ్రీ, కూతురు అటవి శాంతిశ్రీ, కుమారుడు వీరపురుష దత్తుడు, సోదరిణులు శాంతశ్రీ,హార్మశ్రీ

మఠరీపుత్ర శ్రీ వీరపురుషదత్తుడు  (క్రీ.శ.233-253)

• ఇతను శాంతమాలుడు కుమారుడు, తలి పేరు మాధురి
• ఇతను ఇక్ష్వాక వంశంలో గొప్పవాడు
• నాగార్జునకొండ శాసనాన్ని అనుసరించి ఇతనికి 5గురు భార్యలు ఉన్నారు
• ఇతను తన మేనత్త హార్మశ్రీ ఇద్దరి కూతుళ్లను (బాపిశ్రీ, షష్ఠిశ్రీ ) వివాహమాడాడు ఇంకా ముగ్గురు భార్యల పేర్లు — బట్టీ మహాదేవి, రుద్రా భట్టారిక,శాంతశ్రీ.
• ఇతను మొదట్లో వైదిక మతాన్ని అనుసరించాడు తరువాత బౌద్ధమతాన్ని స్వీకరించాడు
• నాగార్జునకొండలోనే ఒక శిల్పంలో రాజు తన కుడి కాలుతో ‘శివలింగాన్ని’ తాకుతున్నట్లు ఉంది
• ఇతని ఏకైక కూతురు కొడబలిశ్రీ
• ఇతని కాలంలో ‘ఉపశక బోధిశ్రీ’ అనే మహిళ బౌద్ధమత వ్యాప్తికి కృషిచేసింది
• ఇతని యొక్క శాసనాలు — అల్లూరిశాసనం, ఉప్పుగుండూరు శాసనం, నాగార్జునకొండ శాసనం, అమరావతి శాసనం, జగ్గయ్యపేట శాసనం.

ఎహువల శాంతమూలుడు  (క్రీ.శ.253-277)

• ఇతనిని రెండవ శాంతమూలుడు అంటారు
• తాతపేరు పెట్టుకునే సంప్రదాయం ఇక్ష్వాకుల నుంచే మొదలైంది.
• ఇతను వైదిక బౌద్ధ మతాలను ఆచరించాడు
• ఇతని కాలంనుంచే శాసనాలు “సంస్కృతం” లో చెక్కబడ్డాయి
• ఇతను దక్షిణభారత దేశంలో హిందూ దేవాలయాలను నిర్మించిన మొట్టమొదటి రాజు
• అప్పట్లో మహిళలు సంతానం కొరకు “హరిత దేవత” కు గాజులు సమర్పించేవారు
• ఇటీవల కాలంలో “గుమ్మడూరు” వద్ద ఎహువల శాంతమూలుడు యొక్క శాసనం లభించింది దీనిలో బౌద్ధ విద్యాలయానికి సంబందించిన వివరాలు ఉన్నాయి.

ఇతను నిర్మించిన దేవాలయాలు

• పుష్పభద్ర నారాయణస్వామి దేవాలయం (విజయపురిలో)
• కార్తికేయని దేవాలయం (విజయపురిలో)
• నందికేశ్వర ఆలయం
• నవగ్రహ ఆలయం (నాగార్జున కొండలో)
• హారతి దేవాలయం
• కుబేర ఆలయం (నాగార్జున కొండలో)

రుద్రపురుషదత్తుడు (క్రీ.శ.283-301)

• ఇతను ఇక్ష్వాకుల చివరి పాలకుడు
• ఇతని కాలంలోనే తోలి పల్లవ రాజులూ ఇక్ష్వాకుల రాజ్యంపై దాడులు చేసారు
• దీని గురుంచి సింహవర్మ వేయించిన “మంచికల్లు శాసనం” లో పేర్కొనబడింది . ఇది ఆంధ్రదేశంలో పల్లవుల తోలి శాసనం
• ఇక్ష్వాకుల కాలంలో నాగార్జునకొండ మంచి వర్తక కేంద్రంగా అభివృద్ధి చెందింది
• శ్రీలంక రాజులూ వారి బౌద్ధ సన్యాసుల కోసం ‘నాగార్జున కొండ’ వద్ద ‘సింహళ విహారము’ ను నిర్మించారు
• నాగార్జునకొండ ప్రసిద్ధ విశ్వవిద్యాలయం గా మారింది
• వీరికాలంలో అమరావతి శిల్పకళా పూర్తిగా వికసించింది
• వీరికాలంలో సంగమ వంశం కు చెందిన ‘విరుగల్’ అనే సంప్రదాయం మొదలైంది
• విరుగల్ అంటే ‘రాజు కోసం జీవించి రాజు కోసం మరణించే అంగరక్షకులు’
• వీరి కాలం నుంచే శాసనాలపై సంవత్సరాలు ప్రస్తావించే సంప్రదాయం మరియు నిర్మాణాలపై శిల్పుల పేర్లు చెక్కడం ప్రారంభమైంది
• వృత్తిపన్ను విధించబడినట్లుగా ‘విషవత్తి శాసనం’ ద్వారా తెలుస్తుంది.

• ఫర్నికశ్రేణి  అనే ప్రత్యేకమైన వ్యాపారాలు, తమలపాకుల వ్యాపారం గురుంచి ‘విశపట్టి శాసనం’ లో కలవు
• దక్షిణభారత దేశంలో తోలి సంస్కృత శాసనం — ఎలిసిరి శాసనం
• వీరపురుషదత్తుడు నాగార్జునకొండలో పుష్ప భద్ర, నవగ్రహ ఆలయాలు నిర్మించాడు
• వీరు అమరావతిలో నందికేశ్వరాలయంను నిర్మించారు
• హరిత దేవాలయం చిన్న పిల్లల ఆరాధ్య దైవం
• సప్తమాత్రిక దేవాలయం (నాగార్జునకొండలో) — సంతానం లేని వారు ఇక్కడ పూజలు చేస్తారు
• వీరు శిల్పకళకు లేత ఆకు పచ్చ రాయిని ఉపయోగించారు
• వీరికాలంలో నివసించిన బౌద్ధ మత ఆచార్యుడు — భావవివేకుడు
• బుద్ధిని కిరీటం లేని రాజుగా, దేవుడిగా చెక్కిన అద్భుత శిల్పం ‘జగ్గయ్యపేట’ లో కలదు
• దక్షిణాపథ్ సామ్రాట్ బిరుదు శ్రీ శాంతమూలుడు కి కలదు
• నాగార్జునకొండ శాసనంలో ఇక్ష్వాకులు బుద్దిని వంశీయులమని, లుంబిని ప్రాంతానికి చెందినవారిమని పేర్కొన్నారు
• దక్షిణ భారతదేశంలో అతి పెద్ద బౌద్ధ స్థూపం — నేలకొండపల్లి
• ఉపాశిక బోధిశ్రీ 7 విహారాలను ‘పాపిల’ ప్రాంతంలో నిర్మించారు
• దక్షిణ భారతదేశంలో తొలి దేవాలయం — అష్టభుజ స్వామి  దేవాలయం(ఎహువల శాంతమూలుడు కాలంలో శకసేనుడు నిర్మించాడు) , ఇది తొలి వైష్ణాలయం కూడా.
• ఆనందుడు ఒక గొప్ప సేనాపతి
• విజయపురి పట్టణాన్ని ‘విజయశ్రీ శాతకర్ణి’ నిర్మించాడు
• శాంతమూలుడు శక, అజీర, యవన, గర్బరీ జాతులను జయించి రాజ్యాన్ని నిర్మించాడు
• రెంటాల, దాచేపల్లి శాసనాలు ప్రాకృత భాషలో కలవు
• వీర పురుషదత్తుడు పర్నిక అనే వర్తక శ్రేణులను నియమించి విదేశీ వ్యాపారం కోసం కృషి చేసాడు
• పల్లవ రాజు సింహవర్మ వేయించిన శాసనం — మంచికల్లు శాసనం
• ప్రధాన న్యాయాధికారిని ‘మహాతలవరి ‘ అనేవారు
• ఈ కాలంలో ‘సతీసహగమనం’ అమలులో ఉన్నది
• ఏలేశ్వరాలయాన్ని నిర్మించింది — ఎలిసిరి (ఇతను వీరపురుషదత్తుని అధికారి)

విష్ణుకుండినులు-Vishnukundina Dynasty

History of Vishnukundina Dynasty: విష్ణుకుండిన రాజవంశాన్ని కింగ్ విష్ణుకుండిన్ స్థాపించారు. అతను 5వ శతాబ్దం CEలో భారతదేశంలోని నేటి ఆంధ్ర ప్రదేశ్ మరియు తెలంగాణలోని దక్కన్ ప్రాంతంలో పరిపాలించాడని నమ్ముతారు. విష్ణుకుండిన్ రాజ్యం యొక్క రాజధాని పులుమావిలో ఉంది. ఇది తెలంగాణలోని ఆధునిక నల్గొండ జిల్లాలో ఉంది. విష్ణుకుండినులు తెలుగు భాష మరియు సాహిత్య అభివృద్ధికి చేసిన కృషికి ప్రసిద్ధి చెందారు. వారు కవులు మరియు పండితులను ఆదరించారు మరియు ఈ కాలంలో తెలుగు సాహిత్యం యొక్క అనేక రచనలు రూపొందించబడ్డాయి. విష్ణుకుండినులు హిందూమతంలోని వైష్ణవ శాఖను కూడా ప్రోత్సహించారు. ఇది విష్ణువును సర్వోన్నత జీవిగా ఆరాధిస్తుంది.

469 నుండి 514 CE వరకు పాలించిన రాజు మాధవ వర్మ ॥ పాలనలో విష్ణుకుండిన్ రాజవంశం అధికార శిఖరానికి చేరుకుంది. మాధవవర్మ ॥ రాజ్యాన్ని విస్తరించాడు మరియు అనేక దేవాలయాలు మరియు ఇతర నిర్మాణ ప్రదేశాలను నిర్మించాడు. నేటి ఆంధ్రప్రదేశ్లో ప్రసిద్ధి చెందిన ఉండవల్లి గుహలను నిర్మించిన ఘనత కూడా ఆయనదే. విష్ణుకుండిన్ రాజవంశం దాని పాలనలో పొరుగు రాజ్యాల దండయాత్రలతో సహా అనేక సవాళ్లను ఎదుర్కొంది. 10వ శతాబ్దం CEలో చాళుక్యులు మరియు రాష్ట్రకూటులు విష్ణుకుండినులను ఓడించి దక్కన్ ప్రాంతాన్ని తమ ఆధీనంలోకి తీసుకున్నారు. అయినప్పటికీ, విష్ణుకుండినుల వారసత్వం తెలుగు భాష మరియు సాహిత్యానికి, అలాగే హిందూమతంలోని వైష్ణవ శాఖకు వారి మద్దతు కోసం ఈ ప్రాంతంలో గుర్తుంచుకోవడం మరియు జరుపుకోవడం కొనసాగుతుంది.

ముదిగొండ చాళుక్యులు (క్రీ.శ.850 – 1200) – Mudigonda Chalukyas

రణమర్ధుడు

ఇతడు గొప్ప యుద్ధ వీరుడు. మొగలి చెరువు శాసనం ఇతడిని యుద్ధరంగంలో మరో రాముడిగా పేర్కొంది. తన అధికారాన్ని కొండపల్లి వరకు విస్తరింపజేశాడు. ఇతడు చియ్యరాజును ఓడించి అతడి నుంచి గరుడ, వేతాళ ధ్వజాలను స్వాధీనం చేసుకున్నాడు. రణమర్థుడు రాజచిహ్నంగా ‘కంఠియ’ అనే కంఠిక హారాన్ని ధరించాడు. ఈ హారాన్ని కులధనంగా, పవిత్ర సంప్రదాయ వారసత్వ హారంగా భావించేవారు. ఈ వంశీయులు తర్వాత కాలంలో దీన్నే కులదేవతగా పూజించారు.

మొదటి కుసుమాయుధుడు

ఇతడు రణమర్ధుడి కుమారుడుగా మొగలి చెరువు శాసనం ద్వారా తెలుస్తోంది. ఇతడు వేంగీ చాళుక్య భీముడి సామంతుడు. కుసుమాయుధుడి అభ్యర్ధన మేరకు చాళుక్య భీముడు కూకిపర్రు అనే గ్రామాన్ని పోతమయ్య అనే బ్రాహ్మణుడికి దానంగా ఇచ్చాడు.

రెండో కుసుమాయుధుడు

మొదటి కుసుమాయుధుడి తర్వాత సింహాసనానికి వచ్చిన రెండో కుసుమాయుధుడికి ‘వినీత జనాశ్రయుడు’ అనే బిరుదు ఉండేది. ఇతడి తర్వాత మూడో కుసుమాయుధుడు రాజ్యానికి వచ్చాడు.

నాలుగో కుసుమాయుధుడు

నాలుగో కుసుమాయుధుడి కాలంలో.. వేదపండితుడు. కుత్సగోత్రుడైన దోనయ అనే బ్రాహ్మణుడికి మొగలి చెరువు గ్రామాన్ని అతడు దానం చేశాడు. మొగలి చెరువుల దానశాసనం ద్వారా ఈ విషయం తెలుస్తోంది.

అయిదో కుసుమాయుధుడు

నాలుగో కుసుమాయుధిడి తర్వాత వచ్చిన రాజుల్లో అయిదో కుసుమాయుధుడు ముఖ్యుడు. ఇతడికి మార్చలకేసరి, ముత్తెనగల్ల అనే బిరుదులుండేవి.

నాగతిరాజు

ముదిగొండ చాళుక్యుల్లో చివరి పాలకుడు నాగతిరాజు. అతడికి వివేకానారాయణుడనే బిరుదుండేది. అతడు కాకతీయ భూభాగాల ఆక్రమణకు ప్రయత్నించడంతో గణపతిదేవుడి సేనాని రేచర్ల రుద్రుడు అతడిని ఓడించి తెలంగాణ నుంచి తరిమేశాడు. దీంతో నాగతిరాజు గోదావరి లోయ ప్రాంతాలకు పారిపోయి కొలను నాయకుల కొలువులో ఆశ్రయం పొందాడు. ఇలా ముదిగొండ చాళుక్య రాజ్యం పతనమైనట్లు కొలని సోమయ వేసిన నత్త రామేశ్వర శాసనం ద్వారా తెలుస్తోంది.

Social and Cultural History of Telangana Part-2 #Social and Cultural History of Telangana Part-2

History of Vakataka dynasty ## History of Ikshvaku Dynasty ##History of Vishnukundina Dynasty ##History of Badami Chalukya Dynasty ##History of Eastern Chalukya Dynasty ##History of Vemulawada Chalukyas 

పార్ట్-1: తెలంగాణ సామాజిక మరియు సాంస్కృతిక చరిత్ర | Social and Cultural History of Telangana Part-1

Social and Cultural History of Telangana Part-2 #Social and Cultural History of Telangana Part-2

History of Mudigonda Chalukyas ## History of Vakataka dynasty ## History of Ikshvaku Dynasty ##History of Vishnukundina Dynasty ##History of Badami Chalukya Dynasty ##History of Eastern Chalukya Dynasty ##History of Vemulawada Chalukyas 

Social and Cultural History of Telangana Part-2 #Social and Cultural History of Telangana Part-2

History of Mudigonda Chalukyas ## History of Vakataka dynasty ## History of Ikshvaku Dynasty ##History of Vishnukundina Dynasty ##History of Badami Chalukya Dynasty ##History of Eastern Chalukya Dynasty ##History of Vemulawada Chalukyas 

Social and Cultural History of Telangana Part-2 #Social and Cultural History of Telangana Part-2 #Social and Cultural History of Telangana Part-2 #Social and Cultural History of Telangana Part-2 #Social and Cultural History of Telangana Part-2 #Social and Cultural History of Telangana Part-2 #Social and Cultural History of Telangana Part-2 #Social and Cultural History of Telangana Part-2